بورسیت تروکانتریک یکی از شایعترین دلایل درد در کناره ران و لگن است که معمولاً باعث میشود فعالیتهای سادهای مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله یا حتی خوابیدن روی پهلو برایتان سخت و آزاردهنده شود.
این مشکل بیشتر در خانمهای میانسال یا افرادی دیده میشود که بهطور مداوم فشار یا حرکات تکراری به لگن وارد میکنند، با این وجود خوشبختانه، بیشتر افراد با چند اقدام ساده مثل کاهش فعالیتهای محرک، استفاده از کمپرس سرد و گرم و انجام تمرینهای تقویتی بهبود قابلتوجهی پیدا میکنند.
- اما اگر شدت درد بیشتر باشد، فیزیوتراپی و در موارد خاص درمانهای تخصصی دارویی یا تزریقی میتوانند مؤثر باشند. در نهایت هدف همه این روشها این است که دردتان کنترل شود، عضلات لگن قویتر شوند و بتوانید دوباره بدون نگرانی به فعالیتهای روزمره برگردید.
بورسیت تروکانتریک چیست و کدام بخش را درگیر میکند؟
بورسیت تروکانتریک به معنی التهاب بورس است، کیسهای پر از مایع که برای کاهش اصطکاک بین استخوان و تاندونهاست. این عارضه بیشتر با درد در ناحیه بیرونی لگن و کنار بروز میکند، جایی که برجستگی استخوانی تروکانتر بزرگ (Greater Trochanter) و تاندونهایی مانند گلوتئوس مدیوس و مینیموس به آن متصل هستند.
علت بروز این مشکل چیست و چه کسانی در معرض آن هستند؟
بورسیت تروکانتریک معمولاً نتیجه یک عامل مشخص نیست و بیشتر از ترکیب چند عامل به وجود میآید. این عارضه در خانمها به دلیل پهنتر بودن لگن شایعتر است. عواملی مانند کف پای صاف، اضافهوزن یا عادتهایی مثل بالا رفتن زیاد از پله و خوابیدن طولانی روی یک پهلو نیز میتوانند زمینهساز آن باشند.
گاهی هم تصور میشود اختلاف طول پاها دلیل این مشکل است، چون فشار روی لگن نامتعادل میشود؛ اما شواهد علمی این ارتباط را قطعی نمیدانند و آن را بیشتر بهعنوان یک احتمال مطرح میکنند.
خوشبختانه در بیشتر موارد پزشک با یک معاینه ساده میتواند علت درد را تشخیص دهد و تنها در موارد درد طولانی یا پیچیده از سونوگرافی یا MRI برای بررسی دقیقتر استفاده میشود.
درمان مؤثر از خانه تا کلینیک
بورسیت تروکانتریک در بیشتر موارد با درمانهای مناسب قابل کنترل است، اما مسیر درمان برای همه یکسان نیست و به شدت علائم بستگی دارد. بر اساس پژوهشهای انجام شده، در ارزیابی این مشکل بیشتر از اینکه فقط به بخش آسیبدیده توجه شود، شدت درد و میزان اختلال در فعالیتهای روزانه در نظر گرفته میشود تا بتوان درمانی متناسب و شخصیسازیشده ارائه داد.
اگر علائم خفیف باشند، معمولاً با مراقبتهای خانگی و تمرینهای ساده بهبود حاصل میشود؛ در موارد متوسط، ترکیب درمانهای خانگی با فیزیوتراپی توصیه میگردد و در موارد شدید، نیاز به مداخلات پزشکی تخصصی زیر نظر پزشک وجود دارد.
هدف اصلی این روند آن است که شما متناسب با شرایط خود، گامبهگام مسیر بهبودی را طی کنید.
🏠 درمانهای خانگی
وقتی علائم خفیف تا متوسط هستند، درمان معمولاً از خانه شروع میشود. هدف این مرحله کاهش فشار از روی لگن و تقویت آرام و تدریجی عضلات اطراف است. بیشتر افراد با رعایت این روشها طی ۶ تا ۱۲ هفته بهبود قابلتوجهی پیدا میکنند و میتوانند دوباره فعالیتهای روزانهشان را بدون درد انجام دهند.
در ادامه، مهمترین روشهای مراقبت خانگی و شیوه انجام آنها را توضیح میدهیم.
استفاده از سرما و گرما
در روزهای ابتدایی که التهاب و درد بیشتر است، کمپرس سرد بهترین انتخاب است. چون هم التهاب را کم میکند و هم درد را سریع آرام میسازد. وقتی التهاب فروکش کرد، میتوان از گرما بهویژه قبل از تمرینها استفاده کرد تا عضلات شل شوند، خشکی کاهش یابد و بدن برای حرکت آماده شود.
ترکیب این دو روش ساده، هم برای تسکین سریع درد و هم برای آمادهسازی بدن جهت تمرینهای تقویتی مؤثر است.
- تکرار: سرما ۲ تا ۴ بار در روز طی فاز درد حاد؛ گرما فقط پیش از تمرین یا حرکات کششی
- مدت بهبودی: کاهش درد از همان روزهای اول؛ بهبود پایدار معمولاً طی ۱–۲ هفته
استراحت مناسب
شاید در نگاه اول به نظر برسد که بهترین کار برای کاهش درد، استراحت مطلق است؛ اما مطالعات نشان دادهاند بیحرکتی طولانی نهتنها مفید نیست، بلکه میتواند باعث ضعف بیشتر عضلات لگن و طولانیتر شدن روند درمان شود. آنچه واقعاً مؤثر است، «استراحت نسبی» است.
یعنی پرهیز از حرکات دردناک مثل پلهرفتن زیاد یا خوابیدن طولانی روی یک پهلو، در کنار ادامه فعالیتهای سبک و بیدرد مثل پیادهروی کوتاه یا حرکات ملایم. این تعادل کمک میکند عضلات قوی بمانند و درد معمولاً طی ۱ تا ۲ هفته کاهش پیدا میکند.
تمرینات کششی و تقویتی
تمرینات ساده و ملایم مثل باز کردن زانو در حالت خوابیده به پهلو یا بالا آوردن پا بهصورت صاف، باعث تقویت عضلات لگن و حمایت بهتر از مفصل میشوند. این تمرینات ملایم هم به کاهش گرفتگی و خشکی کمک میکنند که در ادامه به هر یک میپردازیم.
1.Clamshell Exercise
- به پهلو (اغلب روی سمتِ بدون درد) بخوابید؛ لگنها را کاملاً روی هم «صاف» کنید.
- رانها را حدود ۴۵° و زانوها را ۹۰° خم نگه دارید؛ پاشنهها به هم بچسبند.
- بدون چرخاندن لگن به عقب، زانوی بالایی را مثل «باز شدن صدف» آرام بالا بیاورید.
- ۱–۲ ثانیه مکث، سپس در ۳ ثانیه آهسته پایین بیاورید.
- اگر بیدرد شد، یک مینیبند بالای زانوها اضافه کنید.
- تکرار: ۲–۳ ست × ۱۰–۱۵ تکرار، ۳–۴ روز در هفته
- مدت بهبودی: بهبودِ قابللمس پس از ۴–۶ هفته؛ تثبیت عملکرد تا ۸–۱۲ هفته
2.Side-Lying Leg Raise
- روی سمتِ بدون درد بخوابید؛ پای زیرین را کمی خم کنید، پای بالایی صاف بماند.
- نوک انگشتان پای بالایی را کمی به پایین بچرخانید (چرخش داخلی خفیف) تا عضلهی گلوتئوس بهتر درگیر شود.
- پای بالایی را ۲۰–۳۰ سانتیمتر بدون تاب دادن بالا بیاورید، لگن ثابت بماند.
- ۲ ثانیه بالا، ۳ ثانیه پایین؛ از قوسدادن کمر یا «بالا کشیدن» لگن خودداری کنید.
- تکرار: ۲–۳ ست × ۱۰–۱۲ تکرار، ۳–۴ روز در هفته
- مدت بهبودی: تقویت مشهود طی ۴–۶ هفته؛ بازگشت به سطح فعالیت طی ۸–۱۲ هفته
3.IT Band Stretch
- بایستید و پای مبتلا را پشتِ پای سالم قرار دهید.
- لگن را به سمتِ پای سالم «هل» دهید و تنه را اندکی به همان سمت خم کنید تا کناره ران و لگنِ سمت مبتلا کشیده شود.
- شانهها و لگن را در یک راستا نگه دارید، از خمشدن به جلو/عقب خودداری کنید.
- کشش باید «ملایم تا متوسط» باشد، نه درد تیز روی برجستگی استخوانی.
- تکرار: ۲–۳ نوبت در هر بار، هر بار ۲۰–۳۰ ثانیه نگه دارید؛ ۲–۳ بار در روز
- مدت بهبودی: کاهش خشکی در ۱–۲ هفته؛ همراه تمرینات تقویتی به کاهش درد پایدار کمک میکند
🏥 درمانهای پزشکی
اگر مراقبتهای خانگی کافی نباشد یا شدت درد بیشتر شود، درمانهای پزشکی به کمک میآیند. محور اصلی در این سطح فیزیوتراپی تخصصی است و در صورت نیاز، دارو یا تزریق نیز اضافه میشود.
بیشتر افراد در این مسیر طی ۸ تا ۱۲ هفته به کنترل علائم میرسند، اما در موارد مزمن یا شدید ممکن است روند بهبود تا ۳ تا ۶ ماه طول بکشد. تزریق کورتون معمولاً درد را سریع کاهش میدهد، اما اثر آن کوتاهمدت است و تنها زمانی نتیجه پایدار دارد که همراه با تمرین و توانبخشی ادامه پیدا کند.
فیزیوتراپی تخصصی
مطالعات نشان دادهاند که با فیزیوتراپی هدفمند میتوان طی ۶ تا ۱۲ هفته بهبود قابلتوجهی به دست آورد، و حتی در پیگیریهای یکساله، نتیجهی آن پایدارتر از تزریق کورتون بوده است. در این روش تمرکز روی تقویت عضلات گلوتئال (مدیوس و مینیموس)، کشش نوار ایلیوتیبیال (ITB) و اصلاح الگوی راهرفتن و وضعیت بدن است.
علاوه بر تمرین، فیزیوتراپیست میتواند از درمان دستی، ماساژ عمقی بافت نرم، شاکویو یا اولتراسوند تراپی بهعنوان روش کمکی استفاده کند تا التهاب سریعتر کنترل شود و امکان انجام تمرینات فراهم گردد.
- تکرار: ۱–۲ جلسه در هفته به مدت ۶–۸ هفته (همراه با تمرین خانگی روزانه)
- مدت بهبودی: معمولاً در ۸–۱۲ هفته کنترل علائم حاصل میشود؛ در موارد مزمن یا شدید ممکن است روند تا ۳–۶ ماه طول بکشد.
داروهای ضدالتهاب (NSAIDs)
بر اساس شواهد، داروها نقش کمکی دارند و بهتنهایی کافی نیستند، اما میتوانند التهاب و درد کوتاهمدت را کم کنند تا بیمار بتواند تمرینات و فیزیوتراپی را ادامه دهد. به یاد داشته باشید که مصرف هر گونه دارو باید تحت نظر پزشک صورت گیرد.
- تکرار: خوراکی ۵–۱۰ روز (با نسخه پزشک)، نوع موضعی طولانیتر
- مدت بهبودی: کاهش درد در چند روز اول
تزریق کورتون

مطالعات نشان دادهاند تزریق کورتون درد را بهسرعت کاهش میدهد، اما اثر آن اغلب ۲ تا ۶ هفته ماندگار است و اگر با تمرین همراه نشود احتمال عود بالاست. این روش بیشتر برای زمانی است که درد شدید اجازه شروع تمرین را نمیدهد.
- تکرار: معمولاً یک نوبت در هر چند ماه (طبق نظر پزشک)
- مدت بهبودی: تسکین سریع ظرف چند روز، اما اثر کوتاهمدت
روشهای نوین

بر اساس تحقیقات جدید، روشهایی مثل شاکویو (ESWT)، PRP یا سوزن خشک میتوانند در افراد مقاوم به سایر درمانها کمککننده باشند، ولی شواهد هنوز در حال تکمیل هستند.
جراحی (آخرین گزینه)
جراحی اندوسکوپیک فقط زمانی مطرح میشود که با وجود چند ماه درمانهای مختلف (خانگی، فیزیوتراپی، دارو یا تزریق) هنوز درد شدید و محدودیت باقی مانده باشد. در این روش کمتهاجمی، جراح از طریق برشهای کوچک با دوربین و ابزار ظریف وارد میشود و بورس ملتهب یا تاندون آسیبدیده را ترمیم میکند.
این عمل میتواند درد را کاهش دهد و حرکت را بهبود بخشد. با این حال، شواهد علمی در این مورد هنوز محدود است و به همین دلیل جراحی تنها برای درصد بسیار کمی از بیماران لازم میشود؛ بیشتر افراد با روشهای غیرجراحی بهبود پیدا میکنند.
⚠️ پیامدهای بیتوجهی به بورسیت تروکانتریک
نادیده گرفتن بورسیت تروکانتریک میتواند باعث طولانیشدن روند بیماری، ضعف بیشتر عضلات لگن و افزایش احتمال عود مکرر شود. ادامه التهاب در نهایت محدودیت حرکتی ایجاد میکند و انجام فعالیتهای ساده روزانه مانند راهرفتن یا بالا رفتن از پله را دشوار میسازد.
در کنار این پیامدها، برخی علائم نشان میدهند که باید بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید: درد شدید پس از ضربه و ناتوانی در تحمل وزن، تب یا قرمزی موضعی، درد شبانهی پیشرونده، یا سابقهی سرطان و کاهش وزن بیدلیل. این نشانهها میتوانند هشدار مشکلات جدیتر باشند که تنها با بررسی فوری تخصصی قابل کنترل هستند.
سوالات متداول
آیا بورسیت تروکانتریک میتواند خودبهخود خوب شود؟
بله، در موارد خفیف این عارضه ممکن است با استراحت نسبی و اجتناب از حرکات دردناک بهبود یابد. با این حال در اغلب موارد علت زمینهای مانند ضعف عضلات لگن یا اضافه وزن باقی میماند. اگر این عوامل اصلاح نشوند، احتمال عود مجدد درد بسیار بالاست.
آیا این بیماری با آرتروز لگن اشتباه گرفته میشود؟
بله، هر دو بیماری درد لگن ایجاد میکنند و میتوانند باعث سردرگمی شوند. تفاوت مهم این است که بورسیت بیشتر روی کناره ران احساس میشود، اما آرتروز درد عمیقتری در مفصل لگن دارد. پزشک با معاینه و گاهی تصویربرداری میتواند تفاوت را مشخص کند.
آیا کفش نامناسب میتواند بورسیت تروکانتریک ایجاد کند؟
بله، کفشهای فرسوده یا بدون قوس مناسب الگوی راهرفتن را مختل میکنند و فشار را روی لگن افزایش میدهند. این فشار اضافی میتواند التهاب بورس را تشدید نماید. انتخاب کفش استاندارد با کفی مناسب در پیشگیری نقش اساسی دارد.
بورسیت تروکانتریک چه ارتباطی با خوابیدن دارد؟
خوابیدن طولانیمدت روی پهلوی مبتلا میتواند باعث فشار مستقیم به بورس و افزایش التهاب شود. بسیاری از بیماران درد شبانه را به همین دلیل تجربه میکنند. استفاده از بالش بین زانوها و تغییر وضعیت خواب میتواند علائم را کاهش دهد.
آیا اضافه وزن باعث تشدید بیماری میشود؟
بله، وزن اضافی فشار مکانیکی روی لگن و ران را افزایش میدهد و زمینه التهاب را تقویت میکند. حتی کاهش جزئی وزن میتواند تفاوت محسوسی در شدت درد ایجاد کند. به همین دلیل مدیریت وزن بخشی از درمان محسوب میشود.
آیا ورزشکاران حرفهای هم در معرض این مشکل هستند؟
بله، ورزشهای تکراری مانند دویدن یا کوهنوردی فشار مداومی به ناحیه لگن وارد میکنند. این حرکات میتوانند بورس و تاندونهای اطراف آن را تحریک کنند. تمرینات کششی و برنامهریزی درست در تمرینها میتواند از بروز مشکل پیشگیری نماید.
تفاوت درد بورسیت با سیاتیک چیست؟
بورسیت معمولاً بهصورت درد موضعی در بیرون ران و لگن ظاهر میشود. در مقابل سیاتیک درد تیرکشندهای است که از کمر یا باسن شروع و به ساق پا امتداد مییابد. این تمایز به پزشک کمک میکند درمان مناسب را انتخاب کند.
آیا بورسیت تروکانتریک خطرناک است؟
خیر، این بیماری در بیشتر موارد خوشخیم است و به درمانهای ساده پاسخ میدهد. تنها در شرایط نادر مانند عفونت یا همراهی با بیماریهای دیگر باید جدیتر بررسی شود. نگرانی بیشازحد معمولاً بیمورد است.
مدت زمان بهبودی چقدر است؟
بیشتر بیماران در عرض ۶ تا ۱۲ هفته با درمان خانگی و فیزیوتراپی بهبود قابلتوجهی مییابند. در موارد شدید یا مزمن روند درمان ممکن است تا چند ماه طول بکشد. پشتکار و پیگیری برنامه درمانی نقش کلیدی دارد.
آیا تزریق کورتون درمان قطعی است؟
خیر، تزریق کورتون معمولاً درد را سریع کاهش میدهد، اما اثر آن موقت است. برای درمان پایدار باید همزمان تمرینات تقویتی و اصلاح سبک زندگی انجام شود. در غیر این صورت علائم دوباره برمیگردند.
آیا بورسیت تروکانتریک به جراحی نیاز پیدا میکند؟
بهندرت. جراحی تنها زمانی مطرح میشود که ماهها درمان محافظهکارانه نتیجه نداده باشد. حتی در این شرایط هم بیشتر بیماران با روشهای غیرجراحی بهبود پیدا میکنند.
آیا امکان بازگشت بیماری وجود دارد؟
بله، اگر علت زمینهای اصلاح نشود، احتمال بازگشت بالاست. عواملی مانند راهرفتن نامناسب، ضعف عضلات یا کف پای صاف باید مدیریت شوند. پیشگیری بهترین راه مقابله با عود است.
آیا فیزیوتراپی مؤثرتر از دارو است؟
بله، فیزیوتراپی علاوه بر کاهش درد، عضلات و حرکات بدن را اصلاح میکند. دارو بیشتر اثر کوتاهمدت دارد و برای کنترل التهاب به کار میرود. ترکیب هر دو در بسیاری از بیماران نتایج بهتری ایجاد میکند.
چه تفاوتی بین بورسیت تروکانتریک و بورسیت ایسکیوگلوتئال وجود دارد؟
بورسیت تروکانتریک درد در بیرون ران و لگن ایجاد میکند، در حالی که بورسیت ایسکیوگلوتئال باعث درد در نشیمنگاه میشود. محل دقیق درد مهمترین شاخص تشخیص است. هر کدام روش درمانی خاص خود را دارند.
آیا تغییرات هورمونی زنان در یائسگی میتواند مؤثر باشد؟
بله، کاهش سطح هورمون استروژن موجب ضعیفتر شدن تاندونها و عضلات میشود. این تغییرات میتوانند خطر التهاب بورس را افزایش دهند. به همین دلیل در زنان میانسال این مشکل شایعتر است.
آیا بیحرکتی طولانیمدت بیماری را بدتر میکند؟
بله، استراحت مطلق باعث ضعف بیشتر عضلات لگن و کندی روند درمان میشود. بهترین رویکرد «استراحت نسبی» همراه با فعالیتهای سبک است. این تعادل باعث حفظ قدرت عضلانی و تسریع بهبود میشود.
آیا فیزیوتراپی در منزل هم امکانپذیر است؟
بله، با آموزش صحیح میتوان تمرینات کششی و تقویتی را در خانه انجام داد. بسیاری از بیماران با پایبندی به تمرینات خانگی پیشرفت چشمگیری میبینند. البته نظارت دورهای فیزیوتراپیست برای اصلاح حرکات ضروری است.
چه زمانی مراجعه فوری به پزشک لازم است؟
اگر همراه با درد، علائمی مانند تب، قرمزی، کاهش وزن بیدلیل یا ناتوانی در راهرفتن وجود داشته باشد باید سریع مراجعه کرد. این نشانهها میتوانند هشدار بیماریهای جدیتر باشند. تأخیر در مراجعه ممکن است خطرناک باشد.
آیا روشهای نوین مثل شاکویو یا PRP مؤثر هستند؟
بله، برخی بیماران مقاوم ممکن است با این روشها بهبود یابند. با این حال شواهد علمی هنوز کامل نیست و نتایج در افراد مختلف متفاوت است. استفاده از این روشها باید توسط متخصص پیشنهاد شود.
آیا میتوان از بورسیت تروکانتریک پیشگیری کرد؟
بله، رعایت اصولی مانند حفظ وزن سالم، پوشیدن کفش استاندارد و انجام تمرینات منظم نقش مهمی در پیشگیری دارد. همچنین پرهیز از حرکات تکراری و فشار بیشازحد بر لگن ضروری است.
آیا بورسیت تروکانتریک میتواند روی هر دو لگن همزمان اثر بگذارد؟
بله، اگرچه معمولاً یک سمت درگیر میشود اما در شرایطی مانند ضعف عضلات یا اضافه وزن شدید ممکن است هر دو لگن آسیب ببینند. در این حالت درمان کمی پیچیدهتر خواهد بود.
آیا استفاده از عصا یا واکر موقتاً کمک میکند؟
بله، در مواردی که درد شدید است استفاده از عصا برای کاهش فشار روی لگن مفید است. البته باید بهصورت موقت باشد تا باعث ضعف بیشتر عضلات نشود.
آیا سرما یا گرما برای درمان بهتر است؟
در مراحل اولیه سرما التهاب و درد را کاهش میدهد. پس از کاهش التهاب گرما میتواند خشکی عضلات را برطرف کند. ترکیب این دو روش در زمان مناسب بهترین نتیجه را دارد.
آیا ضعف عضلات شکم هم بر بورسیت اثر دارد؟
بله، عضلات شکم بخشی از سیستم حمایتی لگن هستند. ضعف این عضلات تعادل حرکتی را بر هم میزند و فشار بیشتری بر بورس وارد میکند.
آیا شنا ورزشی مناسب برای مبتلایان است؟
بله، شنا فشار وزن بدن را کم میکند و امکان حرکت بدون درد را فراهم میسازد. به همین دلیل یکی از بهترین فعالیتها برای بیماران با بورسیت تروکانتریک است.
آیا استفاده از کمربند طبی لگن مفید است؟
گاهی استفاده موقت از کمربند طبی برای کاهش حرکات ناخواسته لگن مفید است. اما نباید به استفاده دائمی عادت کرد چون میتواند باعث ضعف عضلات شود.
آیا تفاوتی بین بورسیت تروکانتریک در زنان و مردان وجود دارد؟
بله، این بیماری در زنان به دلیل شکل پهنتر لگن شایعتر است. اما مردان ورزشکار یا دارای حرکات تکراری نیز مستعد ابتلا هستند.
آیا فیزیوتراپی زودهنگام بهتر از شروع دیرهنگام است؟
بله، هرچه درمان زودتر آغاز شود روند بهبودی کوتاهتر خواهد بود. تأخیر در مراجعه باعث مزمن شدن التهاب و طولانیتر شدن دوره درمان میشود.
آیا ماساژ عمقی بافت نرم میتواند کمک کند؟
بله، ماساژ تخصصی توسط فیزیوتراپیست میتواند تنش عضلات اطراف لگن را کاهش دهد. این روش به بهبود جریان خون و کاهش التهاب کمک میکند.
آیا امکان دارد بورسیت تروکانتریک دائمی شود؟
بهندرت. بیشتر بیماران با درمان مناسب بهبود مییابند. اما در صورت بیتوجهی طولانیمدت یا درمان ناقص، بیماری میتواند مزمن شده و به دورههای عود مکرر منجر شود.