درد مچ دست یکی از شکایتهای شایع است که بسیاری از افراد در طول زندگی آن را تجربه میکنند. بااینحال، هر درد مچ دست لزوماً نشانه یک بیماری یا عارضه جدی نیست، در بسیاری از موارد این دردها نتیجه حرکات تکراری، خستگی عضلات یا فشار موقت روی مفصل هستند و با استراحت و مراقبتهای ساده بهبود مییابند. بااینحال، زمانی که درد همراه با نشانههایی مانند درد نقطهای و متمرکز در یک ناحیه خاص، تشدید با حرکت یا ضعف در گرفتن اجسام باشد یا گاهی قفل شدن انگشتان ایجاد شود، میتواند بیانگر مشکلاتی مانند آسیب رباط یا التهاب تاندون باشد که نیازمند توجه بیشتری هستند.
از سوی دیگر، اگر درد مچ به شکل مزمن و طولانیمدت باقی بماند، همراه با خشکی صبحگاهی، تورم مداوم یا درگیری متقارن هر دو مچ باشد، احتمال بروز بیماریهای جدیتر مانند آرتروز یا روماتیسم مفصلی مطرح میشود. شناخت این تفاوتها به بیمار کمک میکند تا بادقت بیشتری وضعیت خود را ارزیابی کند و در صورت نیاز بهموقع به پزشک مراجعه نماید.
چه درد مچدستی میتواند خطرناک باشد؟
این روزها با تغییر سبک زندگی و استفاده مداوم از تلفن همراه، لپتاپ و انجام کارهای تکراری روزمره، درد مچ دست به مشکلی شایع تبدیل شده است. در بیشتر موارد این درد ناشی از کشیدگی ساده، استفادة بیش از حد یا وضعیتهای نادرست دست است و با چند مراقبت ساده، حرکات اصلاحی و استراحت کافی میتوان آن را کنترل کرد، بنابراین همیشه جای نگرانی وجود ندارد و دردهای گذرا معمولاً ظرف چند روز تا یکی دو هفته برطرف میشوند.
بااینحال، اگر درد بیش از دو تا سه هفته ادامه پیدا کند، یا همراه با علائمی مثل بیحسی، گزگز، تورم یا ضعف در گرفتن اشیا باشد، میتواند نشانه مشکلات جدیتر مانند التهاب مزمن تاندونها یا سندرم تونل کارپال (تنگی کانال دست) باشد و نیاز به بررسی تخصصی دارد. در برخی موارد شدیدتر که درمانهای ساده و فیزیوتراپی نتیجهبخش نیست، پزشک ممکن است انجام جراحی سندروم تونل کارپال را بهعنوان راهحل قطعی پیشنهاد کند. به همین دلیل در جدول پایین دستهبندی علائم گرفته است تا بتوانید بهسادگی تشخیص دهید شرایط شما در حد یک درد خفیف و گذراست یا نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
شکستگیهای ریز مچ دست
شکستگیهای ریز یا همان ترکهای مویی استخوان، نوعی آسیب هستند که در آن استخوان کاملاً نمیشکند، بلکه فقط یک ترک باریک روی آن ایجاد میشود. این مشکل معمولاً بهخاطر کار و فشار تکراری روی مچ دست به وجود میآید، مثلاً در اثر تایپ طولانیمدت، بلندکردن وسایل سنگین یا حتی زمینخوردن ساده. به همین دلیل این شکستگیها همیشه با درد شدید و ناگهانی همراه نیستند و ممکن است در ابتدا فقط کمی آزاردهنده به نظر برسند.
مهمترین علائم این نوع شکستگی معمولاً آرام و تدریجی ظاهر میشوند و شامل موارد زیر هستند.
- تورم خفیف در اطراف محل آسیب.
- کبودی کمرنگ یا محدود روی مچ.
- حساسیت به لمس در یک ناحیه خاص.
برای اطمینان بیشتر تستهای زیر را انجام دهید.
- فشاردادن ناحیه: بهآرامی ناحیه مچ دست (مثلاً نزدیک پایه شست یا زیر مچ) را فشار دهید. اگر درد شدید یا موضعی احساس کردید، ممکن است نشانه شکستگی باشد.
- حرکت مچ: سعی کنید مچ دست را بهآرامی بچرخانید یا انگشتان را حرکت دهید. درد یا محدودیت حرکت میتواند مشکوک باشد.
- تست گرفتن اشیا: یک شیء سبک را بگیرید. اگر دردافزایش یافت، احتمال آسیب جدیتر وجود دارد.
شکستگی ریز مچ دست معمولاً خطر فوری برای عصب یا رگ ایجاد نمیکند، اما اگر نادیده گرفته شود میتواند به شکستگی کامل یا باعث آرتروز زودرس شود. در خانه باید مچ را استراحت داد، با مچبند یا آتل ثابت نگه داشت، از یخگذاری کوتاهمدت برای کاهش درد و تورم استفاده کرد و از فشار یا ماساژ خودداری نمود. نکته مهم این است که در اولین فرصت به پزشک ارتوپد مراجعه شود، چون تشخیص قطعی فقط با معاینه و تصویربرداری امکانپذیر است و درمان اغلب شامل بیحرکتی چندهفتهای با آتل یا گچ خواهد بود.
رگبهرگ شدن و آسیب رباط
رگبهرگ شدن و آسیب رباط TFCC دو علت شایع درد مچ دست، بهویژه در درد های بخش خارجی مچ (سمت انگشت کوچک) هستند. رگبهرگ شدن زمانی رخ میدهد که رباطهای اطراف مچ بیش از حد کشیده شوند، مثلاً بعد از یک پیچخوردگی یا ضربه. در بیشتر مواقع درد عمومی و تورم ایجاد میشود و با چند هفته استراحت و مراقبت ساده بهبود پیدا میکند. اما رباط TFCC کمی خاصتر است، این رباط مثلثیشکل درست در گوشه مچ سمت انگشت کوچک قرار دارد و نقش مهمی در پایداری مچ دارد. وقتی این رباط آسیب ببیند، درد معمولاً سمجتر و طولانیتر است و اگر نادیده گرفته شود میتواند باعث ضعف و محدودیت حرکت شود.
برای اینکه متوجه شوید کدام مشکل را دارید، اول به محل و نوع درد توجه کنید.
درصورتیکه درد بهصورت متمرکز و نقطهای در سمت خارجی مچ، نزدیک انگشت کوچک احساس شود و با حرکاتی مانند پیچاندن کف دست یا واردکردن فشار بر روی آن تشدید گردد، و حتی همراه بااحساس قفلشدن یا صدای کلیک باشد، این الگو بیشتر نشاندهنده آسیب رباط TFCC است.
اما زمانی که درد بهجای تمرکز در یک نقطه خاص، به شکل پراکنده و کلیتر در ناحیه مچ بروز کند و با استراحت تدریجی کاهش یابد، احتمالاً مربوط به رگبهرگ شدن ساده مچ دست است.
حتماً به مراقبتهای اولیه تا زمان بررسی پزشک توجه کنید.
- استراحت و بیحرکتی نسبی: مچ را تاحدامکان کمحرکت نگه دارید. میتوانید از مچبند یا آتل نرم استفاده کنید تا فشار کمتر شود.
- یخگذاری: طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول، روزی چند بار به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه یخ روی ناحیه قرار دهید تا التهاب و درد کاهش پیدا کند.
- بالا نگهداشتن دست: هنگام نشستن یا درازکشیدن، دست را کمی بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا ورم کمتر شود.
- پرهیز از حرکات محرک: از حرکاتی مثل پیچاندن کف دست، بلندکردن اجسام سنگین یا تکیهدادن روی مچ خودداری کنید.
- داروهای ضدالتهاب ساده: در صورت نیاز و با نظر پزشک، داروهایی مثل ایبوپروفن میتواند درد و التهاب را کاهش دهد.
از چرخاندن و واردکردن فشار به مچ خودداری کنید، مچ را با استفاده از مچبند یا بانداژ کشی ملایم ثابت نگه دارید و همراه با یخ و استراحت تا ۳ تا ۵ روز مراقبت نمایید.
در صورت درد شدید یا بهبودنیافتن طی چند روز، به پزشک مراجعه کنید.
التهاب دکورون
التهاب دکورون نوعی التهاب غلاف تاندون در ناحیه مچ دست و نزدیک شست است که بیشتر به دلیل حرکات تکراری و استفاده بیش از حد از شست و مچ ایجاد میشود، کارهایی مثل تایپ طولانیمدت، استفاده مداوم از گوشی، بلندکردن نوزاد یا فعالیتهای ورزشی و شغلی که با چرخاندن و فشار مداوم شست همراهاند. این بیماری در خانمها، بهویژه در دوران بارداری و شیردهی، شایعتر است. نشانههای اصلی آن شامل درد در سمت خارجی مچ، درست زیر شست است که هنگام گرفتن اجسام یا حرکتدادن شست تشدید میشود. گاهی این درد با تورم، حساسیت به لمس و محدودیت حرکت همراه است و در مراحل شدیدتر فرد ممکن است هنگام حرکت شست احساس گیرکردن یا کلیککردن در مفصل داشته باشد.
برای تشخیص بهتر میتوانید تست زیر در خانه انجام دهید.
شست خود را داخل کف دست قرار دهید، با چهار انگشت دیگر مشت کنید و سپس مچ را به سمت انگشت کوچک خم میکنید. اگر در این حالت درد تیز و مشخصی در قاعده شست و روی مسیر تاندونها احساس شود، احتمال التهاب دکورون بالاست. این درد معمولاً با فعالیتهایی مثل گرفتن اجسام، باز کردن درب بطری یا استفاده طولانیمدت از گوشی بدتر میشود و لمس همان ناحیه نیز حساس است. در موارد شدید ممکن است فرد هنگام حرکت شست احساس گیرکردن یا صدای کلیک داشته باشد.
در بیشتر موارد، التهاب دکورون با همان مراقبتهای ساده مثل استراحت، استفاده از آتل شست، یخگذاری و پرهیز از حرکات تکراری بهخوبی کنترل میشود و طی چند هفته بهبود پیدا میکند. اما اگر علائم با این اقدامات برطرف نشود، پزشک معمولاً از درمانهای غیرتهاجمی مانند تزریق داروی کورتون داخل غلاف تاندون استفاده میکند. مطالعات نشان دادهاند که این روش در حدود ۸۰ درصد بیماران باعث بهبودی کامل میشود و تنها تعداد کمی از افراد نیاز به جراحی خواهند داشت(منبع).
در صورت تداوم درد بیش از چند روز یا محدودیت شدید حرکت، مراجعه به پزشک ضروری است.
تاندونیت مچ دست
تاندونیت به معنای آسیب و التهاب مزمن تاندونهاست که معمولاً در اثر استفاده مکرر و فشار طولانیمدت روی یک مفصل ایجاد میشود. در مچ دست، این مشکل بیشتر در افرادی دیده میشود که فعالیتهای تکراری مثل تایپ، کار یدی سنگین یا ورزشهای خاص دارند.
مهمترین علامت تندینوپاتی، درد مبهم و پراکنده در اطراف مچ است که با فعالیت بیشتر میشود و با استراحت کاهش مییابد. این درد معمولاً نقطهای و تیز مثل شکستگی یا آسیب رباط نیست، بلکه بیشتر بهصورت درد عمقی و پخششده حس میشود. در برخی بیماران همراه با درد، ضعف در گرفتن اجسام یا احساس خستگی زودرس در مچ هم دیده میشود.
مهم ترین نشانه ها برای تشخیص بروز این عارضه معمولا
- لمس اطراف مچ معمولاً حساسیت ایجاد میکند.
- حرکاتی که با فشار یا مقاومت همراهاند (مثل گرفتن اجسام یا خمکردن مچ در برابر مقاومت) معمولاً درد را بازتولید میکنند.
- برخلاف شکستگی یا پارگی رباط، در تندینوپاتی معمولاً تورم واضح یا درد نقطهای وجود ندارد.
فعالیتهای تکراری و سنگین مچ (تایپ طولانی، کار یدی یا ورزش شدید) را محدود کنید. مچ را با مچبند ساده حمایت کرده و با استراحت و کمپرس سرد التهاب را کاهش دهید؛ در صورت تداوم درد بیش از چند روز، به پزشک مراجعه نمایید.
آرتروز مچ دست
آرتروز مچ دست در مراحل اولیه معمولاً آرام و تدریجی پیش میرود و به همین دلیل ممکن است با مشکلات سادهتر مثل خستگی یا کشیدگی تاندونها اشتباه گرفته شود. آنچه در ابتدا رخ میدهد، ساییدگی و نازک شدن غضروف مفصلی است؛ این غضروف سطح استخوانهای کوچک مچ را پوشانده و با کاهش آن، حرکت مفصل بهتدریج دردناک میشود.
علائم اولیه آن شامل موارد زیر است.
- درد مبهم و خفیف در ناحیه مچ، بهویژه هنگام استفاده طولانیمدت (مثلاً نوشتن، تایپکردن یا کارهای یدی).
- خشکی مفصل بهخصوص پس از استراحت طولانی (مثلاً صبحها بعد از بیدارشدن).
- محدودیت خفیف در دامنه حرکت، حرکات مچ مثل خمکردن یا چرخاندن کمی دشوارتر از حالت عادی میشود.
- صدا یا احساس ساییدگی هنگام حرکتدادن مچ در برخی بیماران.
وجود درد طولانیمدت (بیش از چند هفته) به همراه سختی در حرکت مچ، میتواند نشانهای قوی برای این عارضه باشد. البته تشخیص قطعی فقط با معاینه تخصصی و تصویربرداری (بهویژه رادیوگرافی ساده) امکانپذیر است.
در مراحل اولیه، زمانی که علائم خفیف هستند و فقط بهصورت درد مبهم، خشکی صبحگاهی کوتاهمدت، یا احساس خستگی زودرس در مچ بروز میکنند، معمولاً میتوان با درمانهای خانگی علائم را کنترل کرد. این درمانها شامل استراحت دادن به مچ، استفاده از مچبند، پرهیز از حرکات تکراری، کمپرس سرد یا گرم و داروهای ضدالتهاب ساده هستند. بسیاری از بیماران در این مرحله با تغییر سبک زندگی و رعایت این موارد بهبود نسبی پیدا میکنند.
اگر هر یک از موارد زیر وجود داشته باشد، درمان خانگی کافی نیست و باید حتماً به پزشک مراجعه شود.
- درد مداوم بیش از چند هفته که با استراحت و مراقبتهای ساده بهتر نمیشود.
- محدودیت حرکتی محسوس یا ناتوانی در انجام کارهای روزمره مثل نوشتن یا گرفتن اجسام.
- تورم مداوم یا تغییر شکل مفصل مچ.
- احساس قفلشدن یا ساییده شدن شدید (کریپتوس) هنگام حرکت.
- ضعف قابلتوجه در دست یا کاهش قدرت گرفتن اشیا.
متن زیر به صورت آلرت قرار بگیرد:
از حرکات سنگین و طولانیمدت مچ خودداری کنید و فعالیتها را بهصورت متناوب و با استراحت کافی انجام دهید. استفاده از مچبند حمایتی و تمرینات سبک کششی میتواند کمککننده باشد؛ در صورت تشدید درد یا محدودیت حرکت، مراجعه به پزشک ضروری است. |
از حرکات سنگین و طولانیمدت مچ خودداری کنید و فعالیتها را بهصورت متناوب و با استراحت کافی انجام دهید. استفاده از مچبند حمایتی و تمرینات سبک کششی میتواند کمککننده باشد، در صورت تشدید درد یا محدودیت حرکت، مراجعه به پزشک ضروری است.
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی مزمن است، یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به مفاصل حمله میکند. این حمله باعث التهاب طولانیمدت در پوشش مفصل میشود و در صورت درماننشدن میتواند به تخریب غضروف و استخوان بینجامد. برخلاف آرتروز ساده که بیشتر در اثر ساییدگی و افزایش سن رخ میدهد، روماتیسم مفصلی ممکن است در سنین جوانی و میانسالی هم شروع شود. التهاب ایجادشده در این بیماری با ترشح مواد التهابی و تجمع مایع در مفصل، موجب تورم، افزایش فشار و تحریک پایانههای عصبی درد میشود. در مراحل پیشرفتهتر نیز تخریب تدریجی غضروف و استخوان باعث میشود حرکت مچ دست دردناکتر و محدودتر شود.
مهمترین علائمی که باید به آن توجه کنید.
- تقارن علائم: اگر درد و تورم همزمان در هر دو مچ یا چند مفصل مشابه (مثلاً هر دو زانو یا هر دو آرنج) دیده میشود، احتمال روماتیسم بالاست.
- خشکی صبحگاهی طولانی: اگر مفصلها بیش از ۳۰ دقیقه بعد از بیدار شدن خشک و بیحرکت هستند و بهتدریج با فعالیت نرمتر میشوند، این علامت بسیار شاخص است.
- تورم همراه با گرمی و حساسیت: بر خلاف آرتروز ساده که بیشتر با ساییدگی و صدای مفصل شناخته میشود، در روماتیسم مفصلها معمولاً متورم، گرم و به لمس حساس هستند.
- علائم عمومی: احساس خستگی، بیحالی یا کاهش وزن خفیف میتواند همزمان با درد مفاصل وجود داشته باشد، چون روماتیسم یک بیماری التهابی سیستمیک است.
خوددرمانی نکنید، مصرف دارو باید تحتنظر پزشک روماتولوژی باشد. برای جلوگیری از آسیب بیشتر مفصل، مراجعه و پیگیری تخصصی در اولین فرصت ضروری است.
سوالات متداول
آیا درد مچ دست میتواند از گردن یا عصب سیاتیک دست (گردنی) منشا بگیرد؟
بله. مشکلات گردن مثل فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی گردنی میتوانند باعث درد، گزگز یا ضعف در مچ و دست شوند، حتی بدون آسیب مستقیم به خود مچ.
آیا مشکلات تیروئید یا بیماریهای متابولیک (مثل دیابت) میتوانند باعث درد یا ضعف در مچ دست شوند؟
بله. کمکاری تیروئید و دیابت هر دو میتوانند با التهاب تاندونها یا گیر افتادن عصب (مثل سندرم تونل کارپال) موجب درد و ضعف مچ دست شوند و گزگز انگشتان به همراه دزد مچ دست از مهمترین علائم آن است.
آیا تغذیه یا کمبود ویتامین (مثل ویتامین D یا کلسیم) میتواند در بروز درد مچ دست نقش داشته باشد؟
کمبود ویتامین D و کلسیم میتواند خطر پوکی استخوان و شکستگیهای ریز مچ دست را افزایش دهد اما مستقیما نمیتواند باعث درد باشد.
اگر درد مچ دست بعد از مدتی بیدلیل شروع شود و با کار خاصی هم ارتباط نداشته باشد، باید نگران بیماریهای سیستمیک باشم؟
نه لزوماً. بسیاری از دردهای مچ میتوانند بهطور ناگهانی و بدون علت مشخص ظاهر شوند، عواملی مثل حرکات کوچک تکراری، فشارهای روزمره یا حتی وضعیت نامناسب دست هنگام خواب میتوانند عامل باشند. این موارد اغلب با استراحت و مراقبت ساده برطرف میشوند. اما اگر درد برای بیش از چند هفته ادامه پیدا کرد، همراه با تورم یا خشکی طولانیمدت صبحگاهی بود، یا چند مفصل دیگر همزمان درگیر شدند، در این صورت باید به بیماریهای التهابی سیستمیک مثل روماتیسم مفصلی فکر کرد و بررسی تخصصی انجام داد.
ارتباط درد مچ دست با بارداری یا یائسگی چیست؟
تغییرات هورمونی در این دورهها میتوانند باعث تجمع مایع در مفاصل و افزایش فشار روی تاندونها و اعصاب شوند، به همین دلیل درد مچ در بارداری و یائسگی شایعتر است.